ROMA KONUT MİMARİSİ

INSULA

Roma uygarlığı kentsel bir yerleşime sahiptir. Kentler, Roma İmparatorluğunun sosyal, kültürel, siyasal ve ekonomik merkezidir. Roma kentlerinde gerçekleşen şehirleşme hareketi merkeze yakın konut arayışına sebep olmuştur. Böylece Roma’da Insula denilen caddeler ile çevrilmiş çok katlı bir yapı çeşidi ortaya çıkmıştır. Romalılar Insula ile çok katlı yapı yapan ilk uygarlık olmuşlardır. Tiber nehrinin ağzındaki ticaret şehri Ostia, insula inşaatları ile yüksek apartmanlardan oluşan bir şehir haline gelmiştir.

Daha önceki zamanlara ait domus ve villa adı verilen yapılar tek katlı yapılardır. Insulalar ortaya çıktıktan sonra zengin kesim domus ve villalarda yaşamaya devam etmiştir. Alt ve orta sınıfın meskenleri ise insulalar olmuştur. Insulalarda tuğla ve beton kullanılırdı. Duvar kalınlıkları 60 cm ve 1 m arasında değişmekteydi. Zemin kat yükseklikleri 4 m olabileceği gibi üst katlar genellikle 3.5 metre yüksekliğindeydi.

Italo Gismondi tarafından, rekonstrüksiyon çizimi, Cas. degli Aurighi

Ostia: Regio III Planı – Insula IX – Case a Giardino

Domus

Roma’da özel konutlara verilen ad Domus idi. Boyutları küçük olabileceği gibi saray boyutunda yapılara da rastlanmaktadır. Birçok ailenin yaşadığı, günümüz apartmanlarının temelini oluşturan insula’nın tersine, domuslar tek bir ailenin yaşadığı konutlardır.

Domus Plan Şeması

DOMUS’UN BÖLÜMLERİ

VESTIBULUM

Konutun önündeki, giriş alanına denir. Yunan mimarisindeki prothyron ile benzerlik gösterir.

FAUCES

Konutun giriş kapısını iç bölüme bağlayan koridordur.

TABERNA

Konutun sokağa açılan mekanlarıdır. Genellikle dükkan olarak kullanılmışlardır.

ATRIUM

Ailenin günlük yaşamını geçirdiği, kare ya da dikdörtgen planlı mekandır. Merkezi avluyu meydana getirir. Tepesindeki açıklıktan ışık alır. Bekleme alanı olarak da kullanımı görülür. Zengin bezemelere ve büyük boyutlara sahiptir. Atrium’un etrafında cubiculi, ala ve tablinium vardır. Yapının diğer odaları atriumun çevresinde simetrik olarak yerleşmiştir.

CUBICULUM

Bazı kaynaklara göre herhangi bir işlevi olmayan oda olarak geçse de genellikle yatma alanı olarak kullanılırdır.

COMPLIVIUM ve IMPLUVIUM

Atrium’un çatısındaki açıklığa compluvium, ortasındaki havuza ise impluvium denir. Bu açıklıktan yağmur suyu akarak altındaki havuzda toplanır.

TABLINIUM

Atrium’dan sonra bulunduğu aks üzerinde, üstü perde ile örtülmüş mekanlardır. Ana ortak oda olarak kullanılır.

ALA

Tablinium’un iki yanındaki mekandır. Depo olarak yazıtların, savaş ganimetlerinin tutulduğu mekanlardır.

TRICLINIUM

Yemek alanıdır. Bir tane olabileceği gibi birkaç tane de olabilir. Örneğin Faun Evi’nde dört adet triclinium yer alır.

PERISTYLIUM

Atrium’a benzeyen Peristylium ikinci avlu olarak görülür. Daha aydınlık ve ferahtır.

POSTICUM

Konutun ikinci kapısıdır. Peristylium’u sokağa bağlar.

OECUS

Görkemli, büyük eğlence mekanlarıdır. Gösterişlidir ve Helenistik dönem izlerini taşır.

EXEDRA

Yazlık oturma mekanıdır. Kabul odası olarak da kullanılırdı.

CUBICULA

Yatma alanıdır. Zeminde mozaik döşeme kullanılırdı.

HORTUS

Konutun arka bahçesidir. Çevresi duvarlarla kapatılarak mahremiyet sağlanır.

LATRINA

Tuvalettir. Culina’nın bir köşesinde olacak şekilde konumlandırılır.

CULINA

Mutfaktır. Genellikle Triclinium’a yakın konumlandırılır.

Roma konutlarının, Etrüsk konut mimarisinden etkilendiği düşünülmektedir. Etrüsk evleri, genelde dikdörtgen planlı ve eğimli çatıya sahip yapılardır. Bu yapılar gelişerek atrium evlerini oluşturmuştur. Roma mimarisinde domus olarak karşımıza çıkan bu yapıların günümüzde en iyi örneklerini Pompei ve Herculaneum‘da görmekteyiz.